Nguyễn-Xuân Nghĩa
Monday, June 27, 2016 1:05:12 PM
Hơn
bốn năm qua, mục “Kinh Tế Cũng Là Chính Trị” đã nhiều lần nói về vụ khủng hoảng
của khối tiền tệ Euro nằm trong sự phân rã chậm rãi mà khó tránh của Liên Hiệp
Âu Châu. Vì vậy, biến cố “Brexit” tuần qua không thể là chuyện lạ. Bất ngờ ở
đây là vì sao người ta lại ngạc nhiên, và tại sao các thị trường tài chánh lại
bàng hoàng rớt giá và mất cả ngàn tỷ đô la?
Ðâm ra, sự ngạc nhiên ấy mới là điều đáng ngạc
nhiên! Tại sao vậy?
Từ nhiều năm rồi, Liên Âu trôi vào giai đoạn đình trệ
kinh tế, với tốc độ tăng trưởng ngày một thấp hơn. Chiều hướng ấy thật ra khởi
sự từ 1970, với đà tăng trưởng sản xuất của cả Âu Châu cứ giảm dần, từ 3.2% một
năm xuống 2.5 rồi 2.2 và chỉ còn 1.2% một năm khi thế giới bước vào thế kỷ 21.
Tình hình trở thành nguy kịch hơn sau vụ khủng hoảng tài chánh năm 2008, nhưng
người ta cứ cho là tại nước Mỹ mà không thấy ra những yếu kém tương tự tại Âu
Châu trong các thị trường gia cư và ngân hàng.
Trong khu vực Liên Âu có 28 nước và khối Euro có 18
thành viên, tình trạng khủng hoảng kinh tế đặc biệt nổi bật tại các quốc gia ở
miền Nam, từ Pháp trở xuống, với số thất nghiệp thường xuyên mấp mé 10%.
Hệ thống Liên Âu không thể vận hành hoàn hảo. Vậy mà
một số người cho rằng về dài thì cũng sẽ giải quyết được bài toán ấy và còn nói
rằng Vương Quốc Anh Thống Nhất United Kingdom có thể là góp phần là giải pháp
nên cũng có lợi. Họ là những ai? Là những người chủ trương việc Anh Quốc vẫn
nên ở trong Liên Âu.
Dẫn đầu trường phái lạc quan đó là các thành phần có
tiền, có quyền, và có tiếng. Có tiền là giới đầu tư tài chánh; có quyền là các
chính khách; và có tiếng là truyền thông thuộc dòng chính, những người thừa chữ
nghĩa và lý luận để hướng dẫn dư luận.
Giới đầu tư thì đầy khả năng kiếm tiền, dù thị trường
lên hay xuống giá, khi kinh tế suy trầm hay tăng trưởng. Họ chỉ e ngại một điều
là sự bất trắc khó lường. Vì vậy, có thể là từ trong tiềm thức họ đã thiên về
giải pháp lạc quan là duy trì hiện trạng, là Anh Quốc không đi. Và họ tự củng cố
niềm tin ấy qua việc tiếp xúc hay vận động các thành phần có quyền và có tiếng.
Vì vậy, nhận định chung của giới ưu tú này đã có sự
thiên lệch - mà họ không biết.
Sở dĩ không biết vì khi kiểm chứng với các cơ quan
thăm dò ý kiến thì ai cũng thấy trào lưu “Ở” vẫn chiếm đa số nếu so với trào
lưu “Ði” (Remain vẫn đông hơn Brexit).
Có một lý do khác giải thích hiện tượng này. Các cơ
quan khảo sát đều dùng phương trình khoa học tinh vi để xác định dân số mẫu và
tiến hành việc thăm dò chủ yếu qua điện thoại với mã số địa phương là cách định
vị đối tượng. Nhưng thế giới đã đổi thay, điện thoại cố định ở nhà là sản phẩm
bị điện thoại di động thay thế trên thị trường. Dân nghèo và cao niên còn dùng
điện thoại cố định, chứ giới trẻ, thành phần có học và có tiền thì dùng điện
thoại thông minh, dù giữ mã số địa phương thì người chủ đã bay bổng làm việc ở
nơi khác. Vì vậy kết quả khảo sát bị sai lệch. Chưa kể là nhiều cơ quan thăm dò
ý kiến lại thực hiện việc thăm dò cho các thân chủ, là giới có tiền, có quyền
hay có tiếng.
Một thí dụ kiểm nghiệm tại “hiện trường” Anh Quốc
vào đêm 23 rạng 24 là dự báo tỷ lệ Ði/Ở là 48/52 ngay sau khi các phòng phiếu
đóng cửa. Nhưng kết quả sau đó là hoàn toàn trái ngược! Kết quả ấy cũng khác hẳn
nhiều cuộc thăm dò về tâm lý chống hay thuận với Âu Châu tại từng địa phương
trong Vương Quốc Anh Thống Nhất.
Nói vắn tắt thì những người lạc quan không kịp thấy
nhiều đổi thay sâu xa và cứ nghĩ như nhau, rằng ngày mai trời lại sáng. Chưa kể
là họ còn có thói khinh thường đối lập.
Với họ, thành phần đòi rũ áo ra đi chẳng biết gì về
sự tinh vi của trung tâm tài chánh city, chỉ có tinh thần dân tộc bảo thủ, già
nua, hoặc thất thế vì không theo kịp sự tiến hóa của nhân loại. Các lãnh tụ chủ trương ra đi
như Nigel Farage của đảng UK Independence Party hay cựu Ðô Trưởng Boris Johnson
của đảng Bảo Thủ Anh cũng cực đoan dị hợm chẳng khác gì nhân vật Donald Trump của
Hoa Kỳ!
Hiện tượng ấy không là đặc thù của Anh Quốc mà là một
sự phổ biến.
Thành phần ưu tú của một thế giới toàn cầu hóa, là
doanh gia, chính khách, trí thức hay bình luận gia quốc tế không thèm để ý rằng
thế giới ở dưới chân họ đã có sự chuyển dịch đáng ngại. Thành phần bình dân và
giới trung lưu đang thất thế từ nhiều năm nay có cái nhìn khác về tương lai và
muốn thay đổi bằng lá phiếu. Họ không tin vào đẳng cấp ngồi trên và đòi một trật
tự khác. Giới ưu tú thì cho rằng mình thừa sức vượt qua làn sóng bất mãn này mà
không ngờ là bị quét vào bờ.
Còn trật tự mới là gì thì chưa ai biết!
Vấn đề không chỉ là kỷ cương ngân sách, biện pháp giảm
chi để trả nợ, hoặc chánh sách kinh tế tự do hay thiên tả. Liên Âu mất tám năm
tranh luận về các giải pháp ấy mà chẳng hiệu quả. Vấn đề không chỉ là quyền quyết
định của các quốc gia khi tung tiền chuộc nợ cho ngân hàng, có quyền bội chi
ngân sách quá một tỷ lệ nào đó, hay phân phối hạn ngạch tiếp nhận di dân,
v.v... Vấn đề không là tình trạng mặc nhiên xé rào của nhiều thành viên, như
Pháp, Ba Lan hay Hung, mà chẳng chịu hậu quả.
Vấn đề cũng chẳng thu hẹp vào sự đối lập của 52% dân
Anh với các công chức nặc danh mà có đầy quyền hạn tại thủ đô Bruxelles của
Liên Âu hay quyền tự quyết của người Anh trước các hồ sơ an ninh hay kinh tế.
Nhìn từ Hoa Kỳ, vấn đề cũng không chỉ là phản ứng bực bội của dân Anh sau khi Tổng
Thống Barack Obama qua tận London để răn đe rằng nếu Anh Quốc ra khỏi Liên Âu
thì sẽ nối đuôi đứng ở cuối hàng để xin làm ăn với nước Mỹ! Chẳng những Obama
can thiệp vào cuộc tranh luận nội bộ của Anh mà còn lời hăm dọa, không chỉ xếp
hàng mà còn đứng ở dưới đuôi. Ông là tiêu biểu cho thành phần ưu tú.
Vấn đề thuộc về lãnh vực chính trị hơn kinh tế, là
trong các xã hội dân chủ, phân nửa dân số lại không biết và chẳng thèm đối thoại
với phân nửa kia. Và những kẻ quyền thế nhất lại thiếu trí tưởng tượng để tìm
ra sự thật ở ngoài vòng quen biết cố hữu của họ. Vì vậy, họ cứ tưởng rằng hiện
trạng có thể tiếp tục, cho tới khi hiện trạng chấm dứt với biến cố Brexit.
Sau khi ngoại trưởng của sáu quốc gia sáng lập Âu
Châu thống nhất là Pháp, Ðức, Ý, Bỉ, Hòa Lan và Luxembourg, lên giọng răn đe
Anh Quốc hôm Thứ Sáu, rằng nếu đã muốn đi thì hãy đi cho sớm, hôm Thứ Bảy 25, họ
phải xuống giọng xề trong bản thông cáo chung.
Rằng Liên Âu công nhận nhiều cấp tham vọng khác biệt
của các thành viên trong tiến trình hội nhập Âu Châu, sẽ tập trung nỗ lực giải
quyết những thách đố này bằng đáp án chung, để lại cho các cấp quốc gia và địa
phương thẩm quyền giải quyết những vấn đề kia. Tức là sau khi dân Anh rũ áo, giới
lãnh đạo trôi vào khủng hoảng, nhiều nước khác thì vùng vằng do dự, Liên Âu
đang lui về tư thế của một câu lạc bộ kinh tế. Nói văn hoa là một khu vực tự do
thương mại hơn là một tập thể thống nhất về chính trị.
Sau 70 năm có tham vọng hội nhập thành một Liên Bang
Âu Châu, Liên Hiệp Âu Châu vừa tuột xích và đang tìm một trật tự khiêm nhường
hơn mà chẳng thỏa mãn một ai. Thực tế trước mắt thì ác ôn hơn vậy vì thị trường
và chính trường cứ chao đảo như chảo rang. Các đại gia đầu tư mất tiền, các
chính đảng truyền thống bị đảo chánh hợp pháp ngay trước mắt thiên hạ.
Nhiều người muốn nhảy ra khỏi cái chảo nóng, và có
khi rơi xuống lửa. Ðó là thời sự của mấy ngày tới, trong khi thế giới Hồi Giáo
hực lửa và nhiều nơi khác tự bảo nhau, rằng đừng học theo phương thức hội nhập
trong hòa bình của Âu Châu!.... Bắc Kinh vừa mất đầu cầu London để chinh phục
thị trường Liên Âu nhưng lại được một lợi thế tuyên truyền: đừng theo Tây
phương mà dại.
Dễ sợ biết mấy.
No comments:
Post a Comment